Microplastics in kleding: hoe problematisch zijn synthetische vezels?
We leven in het zogenaamde plastic tijdperk. Veel is van plastic en veel dingen bevatten het veelzijdige materiaal. Helaas is dit niet altijd op het eerste gezicht zichtbaar. Zelfs in kleding zijn microplastics niet direct herkenbaar. Of het nu gaat om een fleecejack of een elastische spijkerbroek, je hebt vast en zeker artikelen in je kledingkast, die ofwel volledig uit synthetische vezels bestaan, ofwel er op zijn minst delen van bevatten.
Inhoud
Wat zijn synthetische vezels precies?
De bekendste zijn polyester, microvezel, elastaan en nylon®. Synthetische vezels vormen een immense belasting voor het milieu, niet alleen vanwege late effecten in de vorm van microplastics. De productie ervan vereist, naast vele andere aspecten die schadelijk zijn voor het milieu, een grootschalige ontbossing van onze regenwouden.
Waarom worden synthetische vezels überhaupt voor textiel gebruikt?
Ten eerste zijn ze goedkoop om te produceren. Anderzijds hebben ze veel functionele en comfortabele eigenschappen waaraan we allemaal gewend zijn geraakt: Ze maken stoffen zacht en soepel. Tegelijkertijd kunnen zij zowel ademende als wind- en waterafstotende eigenschappen hebben. Ze zijn ook gemakkelijk schoon te maken, drogen snel en zijn bijzonder prettig om te dragen. Geen wonder dus dat kleding van of met synthetische vezels in bijna elk huishouden te vinden is.
Wat is microplastic precies?
Volgens de Plastic Soup Foundation worden deeltjes kleiner dan vijf millimeter en groter dan 1000 nanometer beschouwd als microplastics. Deeltjes in de vorm van poeder, pasta en korrels en zo klein zijn dat ze niet volledig door rioolwaterzuiveringsinstallaties kunnen worden uitgefilterd. In plaats daarvan komen ze via rioolslib in ons milieu terecht. Zo komen ze terecht in onze rivieren, in de oceanen en uiteindelijk in de voedselkringloop van dier en mens. De feiten zijn meer dan beangstigend: volgens een studie van het WWF uit november 2020 krijgt elke persoon gemiddeld tot vijf gram microplastic per week binnen via voedsel. Overigens: Vijf gram is ongeveer het gewicht van een creditcard.
Microplastics in kleding: Hoe wordt het geproduceerd?
Bij elke wasbeurt verliezen synthetische stoffen door wrijving kleine vezeldeeltjes, die vervolgens met het afvalwater worden meegevoerd. De keuze van het wasmiddel speelt hierbij een belangrijke rol. Conventionele, d.w.z. chemische wasmiddelen, zorgen ervoor dat vezeldeeltjes gemakkelijker en sneller door wrijving van de materialen kunnen loskomen. De hoogte van de wastemperatuur en het toerental van het centrifugeren zijn ook essentiële factoren. In beide gevallen geldt: hoe hoger, hoe meer microplastics er worden geproduceerd.
Wat zijn de gevaren van microplastics?
Met talloze plastic afval- en microplasticdeeltjes veranderen we de wereldzeeën in een enorme vuilnisbelt met vele, vaak dodelijke gevaren voor zeedieren. Ze nemen microplastics op via hun voedsel of bij het ademen via hun kieuwen. Als roofvissen besmette prooien eten, wordt de besmetting overgedragen en dus versterkt. Steeds meer “besmette” zeedieren zoals vissen, krabben of mosselen belanden op ons bord. Daardoor is het onvermijdelijk dat we met ons voedsel ook microplastics binnenkrijgen.
In maart 2022 konden onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam voor het eerst met een studie aantonen dat microplastics ook in het menselijk vaatstelsel circuleren en in het bloed worden opgespoord. Tot dusver kon echter niet onomstotelijk worden aangetoond of het mede verantwoordelijk is voor ontstekingen in darm- of leverweefsel. Het probleem van microplasticvervuiling is nog te “nieuw” om vandaag de langetermijneffecten op het menselijk lichaam wetenschappelijk te kunnen benoemen.
Hoeveel microplastic wordt alleen al door textiel geproduceerd?
Ongeveer 35 procent van de microplastics in de oceanen, d.w.z. ongeveer een derde, is afkomstig van vrijgekomen microvezels in wasmachines. Hoe zachter de stof, hoe sneller de vezels loslaten tijdens het wassen en hoe meer microplastics vrijkomen. Een enkele fleecejas kan tot duizend microvezels per wasbeurt verliezen, die dan slechts zeer langzaam of helemaal niet biologisch afbreekbaar zijn. Daarom is het zinvol om bij het kopen van kleding nauwkeuriger naar de kwaliteit te kijken. Daarbij zouden we waar mogelijk zoveel mogelijk moeten kiezen voor plasticvrije kleding.
Trouwens: Kleding van gerecycled plastic, met name fleecejassen, zijn vanwege de hoge mate van wrijving uit ecologisch oogpunt ook niet altijd verantwoord.
Microplastics in kleding opsporen
In Europa moet op het etiket van het kledingstuk alle gebruikte materialen worden vermeld. De materialen met het hoogste vezelgehalte komen altijd op de eerste plaats. Het is een feit: hoe groter het aandeel natuurlijke vezels in een kledingstuk, hoe beter het is voor ons milieu. Tot de “betere spelers”, d.w.z. de volledig biologisch afbreekbare natuurlijke vezels, behoren:
Synthetische vezels die bijdragen tot de verontreiniging door microplastics worden onderverdeeld in semi-synthetische en synthetische kunstvezels. Semi-synthetische kunstvezels worden deels geproduceerd op basis van plantaardige vezels:
- Viscose
- Modaal
- Lyocell
- Acetaat
Pure synthetische kunstvezels hebben geen natuurlijke inhoud. De bekendste zijn:
- Polyamide
- Polyester
- Polyacryl
- Polyurethaan
- Nylon®
- Elastaan of respectievelijk Lycra®
Is microplastic biologisch afbreekbaar?
Of de synthetische vezels in onze kleding biologisch afbreekbaar zijn, heeft directe gevolgen voor de latere vervuiling door microplastics. Microplastics van semi-synthetische kunstvezels kunnen gedeeltelijk biologisch worden afgebroken, zij het langzaam. Die van puur synthetische kunstvezels zijn echter vrijwel niet afbreekbaar.
Goed om te weten: De halfsynthetische chemische vezel lyocell, ook bekend als TENCEL™, vormt hierop een uitzondering. Deze industrieel geproduceerde cellulosevezel uit de natuurlijke grondstof hout is volledig biologisch afbreekbaar.
Microplastics in kleding: tips voor het wassen
In ieder geval: Minder wassen is meer! Vaak helpt het om de kleding goed te luchten of om alleen de kleine vlekken te behandelen.
Als kleding met synthetische vezels toch in de wasmachine moet, kunnen de volgende was- en verzorgingsinstructies helpen om de microvezels die anders door wrijving in het water terecht zouden komen, te beperken:
- hoe korter het wasproces, hoe beter het is voor de stof. Kies daarom bij voorkeur een kort wasprogramma.
- gebruik biologisch afbreekbare wasmiddelen, bij voorkeur milde wasmiddelen zonder bleekmiddel. Dit beschermt de vezels en is duurzaam.
- niet te veel wasmiddel en geen wasverzachter gebruiken.
- was op lage temperaturen. 30 of 40 °C is voor de meeste textielsoorten voldoende voor een optimaal wasresultaat. Gewoon vlekken voorbehandelen. Zo bespaar je tegelijkertijd energie.
- centrifugeer met zo weinig mogelijk omwentelingen. Vooral synthetisch textiel droogt zeer snel.
- geen droger gebruiken, want die beschadigt op den duur de stofstructuur .
- gebruik speciale waszakken voor textiel van synthetische vezels of met een hoog gehalte aan synthetische vezels, bijvoorbeeld de Guppyfriend. Deze vangt een groot deel van de microplasticdeeltjes op die vrijkomen tijdens het wasproces en deze kunnen dan later met het huishoudelijk afval worden weggegooid.
Conclusie: Microplastics in kleding veroorzaakt macroproblemen
Dat is helaas zo en we kunnen het niet mooier maken dan het is. Bovendien is de volledige omvang van de effecten nog niet te voorzien. Toch is er goed nieuws. Ieder van ons kan door zijn eigen gedrag een steentje bijdragen om op zijn minst zelf veroorzaakte microplastics in de toekomst te verminderen of zelfs te vermijden. Hoe? Door onze garderobe geleidelijk te vervangen door ecologisch en duurzaam textiel. Zo vermijden we ook onnodig textielafval.