Warenkennis koffie: biologische koffie vs. conventionele koffie
De geur van verse koffie in de ochtend is voor veel mensen het begin van de dag. Hoewel er verschillende voorkeuren zijn qua intensiteit en bereiding, speelt biologische kwaliteit voor steeds meer mensen een doorslaggevende rol. Maar wat zijn de verschillen tussen biologische en conventionele koffie? Is de consumptie van biologische koffie beter voor het milieu? En hoe duurzaam is koffie eigenlijk? Wij hebben biologische en conventionele koffie onder de loep genomen en met elkaar vergeleken.
Inhoud
Hoe duurzaam is onze koffieconsumptie?
Koffie is wereldwijd een van de meest geconsumeerde dranken. Omdat koffiebonen hier echter niet inheems zijn, moeten lange transportafstanden worden afgelegd. Dit heeft impact op zowel de CO₂-voetafdruk als op het milieu. Maar het productieproces laat ook zijn sporen na.
Vooral in de productieketen van conventionele koffie lijden de betrokkenen onder slechte arbeidsomstandigheden en lage lonen. Onze koffieconsumptie is dus helaas niet duurzaam. Voor duurzaam koffiegenot is de overstap naar biologische en fairtradekoffie naar biologische en fairtrade koffie zowel uit milieuoverwegingen als uit sociaal oogpunt zinvol.
Waar staat ‘biologisch’ in bio-koffie voor?
Voordat koffie het label “biologisch” mag dragen, moet aan een aantal eisen worden voldaan. Deze omvatten de kwaliteit van de bodem, de directe omgeving van het productiegebied, de productiemethode, het gebruik van natuurlijke plantenbehandelingsproducten en andere verwerkingsstappen.
Dit impliceert dat de koffieplanten in gemengde culturen worden geteeld en er geen genetische manipulatie, minerale stikstofmeststoffen of chemische bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. De koffievruchten worden grotendeels met de hand geoogst. Bijkomende criteria zijn de bescherming van bodem, water en lucht en het afzien van zoetstoffen, stabilisatoren, synthetische kleurstoffen, conserveringsmiddelen en smaakversterkers. Deze voorwaarden, die vooral gericht zijn op het besparen van hulpbronnen en biologische productie, zijn de belangrijkste criteria voor certificering.
Europees biologisch keurmerk: een garantie voor biologische kwaliteit
Biologische koffie herken je aan het keurmerk. Op de verpakking vind je het logo van het EU-biologisch keurmerk. Dit keurmerk is sinds 2012 in heel Europa van kracht. Het vorige logo, lichtgroen en zeshoekig met het opschrift “bio”, wordt nog steeds gebruikt, maar het groene EU-logo met sterrenblad is verplicht. Desalniettemin moet je er rekening mee houden dat het EU-keurmerk vijf procent conventionele teelt toestaat. Het garandeert dus geen 100 procent biologische kwaliteit, maar “slechts” 95 procent. Keurmerken die 100 procent biologische kwaliteit bieden, zijn Demeter en het EKO-keurmerk.
Veel soorten koffie dragen het Fairtrade-keurmerk van de Stichting Max Havelaar. Bovendien is er het duurzaamheidskeurmerk van Rainforest Alliance. Deze keurmerken bevestigen echter niet de biologische kwaliteit. Goed om te weten: De termen “biologisch”, “eco” en “van gecontroleerde biologische teelt” worden als synoniemen gebruikt en worden in de hele EU beschermd door de Europese biologische verordening EG.
Overigens: In onze Waschbär Eco-Shop vind je verschillende soorten bio-koffie.
Is biologische koffie automatisch fair?
Biologische koffie wordt vaak verward met Fairtrade koffie. Dit is echter niet het geval. Terwijl bij de eerste de nadruk ligt op ecologische normen, richt Fairtrade zich vooral op sociale normen en een rechtvaardig handelsbeleid. Daartoe behoren betere prijzen voor kleine boerengezinnen en humane arbeidsomstandigheden op de plantages. Producentenorganisaties van eerlijke koffie kijken dus naar de waardeketen, terwijl bij biologische koffie naar een ecologisch duurzame productie in het algemeen wordt gestreeft.
Bio-koffie vs. conventionele koffie: de vergelijking
Laten we de verschillen tussen biologische koffie en conventionele koffie eens nader bekijken.
Wat is het verschil tussen het verbouwen van biologische en conventionele koffie?
Biologische koffieplanten groeien in gemengde culturen samen met inheemse bomen, zoals avocado-, bananen- en grapefruitbomen. De koffievruchten van conventionele koffie worden daarentegen geteeld in monoculturen. Het voordeel van gemengde teelt is dat de zogenaamde schaduwbomen de bodem losmaken. Ze verminderen ook het risico op erosie, beschermen tegen ongedierte en bevorderen de biodiversiteit. Daarnaast verminderen de bomen ook de verdamping. Omdat schaduwbomen echter een belemmering vormen voor oogstmachines, worden schaduwbomen in de conventionele teelt niet gebruikt. Dit verhoogt het waterverbruik. Door het intensief gebruik van de monocultuurplantages kan de grond meestal alleen nog als weiland worden gebruikt. Om nieuwe teeltgebieden te creëeren wordt er regenwoud gekapt.
In vergelijking met de conventionele teelt is het gebruik van gentechnologie en pesticiden in de biologische en duurzame koffieteelt verboden. Duurzame teelt berust ook op compostbeheer: afgestorven plantenresten worden gebruikt als meststof voor de koffieplanten. Zo ontstaat een natuurlijke en duurzame kringloop.
Wat is het verschil in de verwerking van bio-koffie vs. conventionele koffie?
Bij de verwerking is vooral de oogstmethode van de koffiebessen bepalend voor de kwaliteit van de koffie. Bij de industriële, mechanische oogst van conventionele koffieplanten staat efficiëntie op de voorgrond. Daarom worden alle bladeren evenals onrijpe en overrijpe vruchten geoogst. Bij het handmatig plukken van de biologische koffiebessen ligt de focus daarentegen op kwaliteit. Alleen de echt rijpe koffiebessen worden geoogst. De arbeidsintensieve handpluk is niet alleen duurzamer, maar garandeert ook koffie van hoge kwaliteit.
Een ander kwaliteitskenmerk van biologische koffie is het behoedzame brandproces. Alleen door de bonen voorzichtig te roosteren kunnen ongewenste fruitzuren worden verwijderd. Enkel de zuren, die het individuele aroma van de koffie bepalen, blijven behouden. Biologische koffiebonen worden daarom zorgvuldig bij lage temperaturen gebrand, zodat de hoge kwaliteit behouden blijft en alleen de bittere fruitzuren worden afgebroken. Conventionele koffiebonen daarentegen worden meestal te snel en bij te hoge temperaturen geroosterd: ze verbranden en laten later een bittere smaak achter.
Biologische koffie vs. conventionele koffie: de werkomstandigheden?
Vooral bij laaggeprijsde koffie zijn de productieomstandigheden twijfelachtig. Het werken op koffieplantages in ontwikkelingslanden is fysiek veeleisend en uitputtend. De temperaturen zijn hoog en kinderarbeid is niet ongewoon. Lage lonen zijn voor de meeste kleine boerengezinnen standaard. Omdat er voor veel arbeiders geen andere optie is, accepteren ze de slechte arbeidsomstandigheden. Maar zelfs het biologische keurmerk regelt de arbeidsomstandigheden niet. Dit betekent dat ook biologische koffie tot mensonwaardige omstandigheden kan leiden.
Wat is de ecologische voetafdruk van bio-koffie vs. conventionele koffie?
De milieubalans van zowel conventioneel als biologisch geteelde koffie is niet bijzonder goed. Met name de teelt, de verdere verwerkingsstappen, het transport en de bereiding zijn energie-intensief en verhogen de CO₂-voetafdruk: één kopje koffie veroorzaakt gemiddeld 50 tot 100 gram CO₂ en een waterverbruik van 140 liter.
Toch is de milieu-impact van de conventionele teelt problematischer dan die van de biologische teelt. De monocultuurplantages zonder schaduwbomen vereisen intensievere irrigatie. Bovendien leiden het verlies van bebouwbare grond door droogte en het gebruik van monoculturen tot extra ontbossing, wat gevolgen heeft voor het wereldklimaat. Volgens een metastudie gepubliceerd in het tijdschrift Science is conventioneel geteelde koffie een van de meest klimaatproblematische levensmiddelen. De uitstoot van broeikasgassen is hier bijzonder hoog, omdat op de plantages grote hoeveelheden meststoffen en pesticiden worden gebruikt. Doordat biologische koffieplantages het grotendeels zonder chemicaliën stellen, is de ecologische voetafdruk van biologische koffie lager dan die van conventioneel geproduceerde koffie.
Hoe gezond is bio-koffie in vergelijking tot conventionele koffie??
Het is bekend dat cafeïne vermoeidheid tegengaat. Maar wist je ook dat koffie ingrediënten bevat die cellen beschermen tegen zeer reactieve moleculen? Bijzonder opmerkelijk zijn de antioxidanten, die volgens studies de bloeddruk en de bloedsuikerspiegel verlagen en een positief effect hebben op het cardiovasculaire systeem. Met name conventionele koffie bevat een van deze natuurlijke bestanddelen met een hoger gehalte aan werkzame stoffen dan in biologische koffiebonen: chlorogeenzuur. Dit blijkt onder andere uit een onderzoek waarin 67 koffiesoorten van biologische en conventionele teelt werden onderzocht op het gehalte aan dit natuurlijke bestanddeel. Toch mag dit geen reden zijn om niet over te stappen op biologische koffie. Twee kopjes biologische koffie bevatten al dezelfde hoeveelheid van dit gezondheidsbevorderende natuurlijke bestanddeel.
Zo kan duurzame koffieconsumptie eruit zien
Om ervoor te zorgen dat je met een gerust hart koffie kunt drinken, hebben we een aantal tips voor je op een rijtje gezet.
- Let op het land van herkomst: Koop indien mogelijk koffie uit nabijgelegen landen, zoals Gran Canaria. Tip: Als de bonen in het land van herkomst worden gebrand, blijft er meestal meer geld bij de producenten.
- Koffiebereiding: Probeer bereidingsmethoden die zonder filters en capsules werken, zoals een cafetière of een espressomachine. Vermijd aluminium koffiecapsules. Koffieaccessoires voor duurzame koffiebereiding vindt je in de Waschbär-shop
- Koffiealternatieven: Probeer mout, graan, cichorei of lupine koffie. Je kunt zelfs je eigen paardenbloemkoffie maken van paardenbloemwortels.
- Grondstoffen besparen: zet alleen de hoeveelheid koffie die je nuttigt.
- Vermijd afval: Koop koffiebonen of poeder in verpakkingsvrije supermarkten.
- Bespaar elektriciteit: Schakel na gebruik het koffiezetapparaat uit.
- Let bij het kopen van koffie op de keurmerken: Kies indien mogelijk voor biologische en fairtrade soorten.
- Kies plantaardige melkalternatieven: Als je je koffie niet graag zwart drinkt, kun je de CO₂-voetafdruk verminderen door te kiezen voor melkalternatieven in plaats van koemelk. Wat dacht je bijvoorbeeld van regionale haver- of erwtendranken?
Conclusie: Biologisch en Fairtrade zijn beide belangrijk als het om koffie gaat
Uit onze vergelijking blijkt dat conventionele koffie vaak onder twijfelachtige omstandigheden wordt geproduceerd en niet duurzaam is. Daarom is biologische koffie de betere keuze. Een combinatie van biologische en Fairtrade koffie is echter optimaal, zodat zowel ecologische als sociale waarden de nodige aandacht krijgen.