Ecologische handafdruk: Samen de klimaatverandering aanpakken

Je herkent het vast wel: je wilt graag een lang weekend weg, maar de trein is allesbehalve goedkoop. Het vliegtuig lonkt. Vliegen is beter voor je portemonnee, sneller en comfortabeler. Maar dan is daar het stemmetje van je geweten dat ervoor zorgt dat je toch dat dure treinticket boekt. Je wilt je ecologische voetafdruk immers zo klein mogelijk houden. Maar heb je er al eens aan gedacht dat je ook een positieve invloed op de CO2-uitstoot van andere mensen kunt hebben? Dat is namelijk waar de ecologische handafdruk over gaat: je probeert anderen tot een duurzamer leven te inspireren en hun uitstoot te verminderen. Wij hebben onderzocht hoe de handafdruk precies werkt en hoe ook jij een positieve impact op de gemeenschap kunt hebben.

Wat is de ecologische handafdruk?

Het idee achter de ecologische handafdruk is eenvoudig: deze laat zien hoeveel CO2-uitstoot door anderen er dankzij jou wordt bespaard. De handafdruk is dus de tegenhanger van de voetafdruk. Als je bijvoorbeeld een energiezuinige koelkast voor je gezin koopt, verlaag je het elektriciteitsverbruik van het hele huishouden. Door jouw keuze daalt de CO2-uitstoot van alle gezinsleden en wordt jouw handafdruk groter. Je kiest dus niet alleen voor jezelf, maar ook voor de anderen.

Hoe vult de ecologische handafdruk de CO2-voetafdruk aan?

Hoewel de begrippen ecologische handafdruk en ecologische voetafdruk een twee-eenheid vormen, hebben ze elk een ander uitgangspunt. Om je ecologische voetafdruk te verkleinen, moet je jouw eigen CO2-uitstoot verlagen, bijvoorbeeld door met de trein in plaats van met het vliegtuig te reizen. Je handafdruk wordt daarentegen groter wanneer jouw keuze een positieve impact op de mensen om je heen heeft en duurzaam gedrag mogelijk maakt. De handafdruk richt zich op een structurele verandering van de samenleving door engagement. De voetafdruk heeft vooral betrekking op jouw eigen handelen en je persoonlijke CO2-balans.

Vergroot je handafdruk door impact op je omgeving te maken

Het is zinvol en duurzamer om niet alleen op je ecologische voetafdruk, maar ook op je ecologische handafdruk te letten. Je kunt je eigen voetafdruk namelijk niet eindeloos verkleinen. De manier waarop onze maatschappij is ingericht, maakt dat je jouw persoonlijke CO2-uitstoot, maar beperkt kunt verminderen. En hier komt de ecologische handafdruk om de hoek kijken. Met de handafdruk verminder je niet alleen de uitstoot van anderen. Je probeert ook een maatschappelijke verandering te bewerkstelligen door mensen tot denken aan te zetten en ze aan te moedigen om klimaatvriendelijke keuzes te maken. Dit allemaal onder het motto: “Alleen samen kunnen we de klimaatverandering tegengaan”.

Welke voordelen biedt de ecologische handafdruk met betrekking tot klimaatrechtvaardigheid en motivatie?

Veel ontwikkelingslanden lijden onder de gevolgen van de klimaatverandering. Arme landen worden zwaar getroffen door stormen, droogtes, hittegolven en overstromingen. Een van de redenen hiervoor is de ongelijke verdeling van geld en macht in de wereld. Rijke landen investeren in klimaatbescherming in eigen land, terwijl arme landen hier niet toe in staat zijn. Deze wereldwijde sociale ongelijkheid maakt ontwikkelingslanden erg kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering.

Klimaatrechtvaardigheid gaat uit van het principe dat de gevolgen van de opwarming van de aarde eerlijk worden verdeeld. Landen die het meest aan de opwarming bijdragen, moeten de ongelijke lastenverdeling compenseren. Zij moeten bepaalde maatregelen treffen en gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen, bijvoorbeeld via hulpfondsen.

Klimaatrechtvaardigheid op lokaal niveau ondersteunen

Klimaatrechtvaardigheid speelt zich voor een groot deel op politieke vlak af. De ecologische handafdruk biedt echter het voordeel dat je al op lokaal niveau actie kunt ondernemen. Met behulp van de handafdruk kun jij met kleine acties in je eigen omgeving veel bereiken en de uitstoot van anderen beïnvloeden. Deze duurzame houding thuis heeft op zijn beurt ook een positief effect op de klimaatrechtvaardigheid. Met elke  vermindering van de CO2-uitstoot beperk je immers de opwarming van de aarde. Tegelijkertijd creëer je een basis voor klimaatrechtvaardigheid.

Kleine dingen met een grote impact

Een ander belangrijk punt is de motivatie. Veel mensen vinden het moeilijk om duurzaam en milieuvriendelijk te handelen en te leven. Dit komt omdat zij ervan uitgaan dat één persoon alleen nauwelijks een verschil kan maken door individuele gedragsveranderingen. De motivatie om het eigen gedrag te veranderen is dan ook niet groot. Toch is het mogelijk om als enkeling iets teweeg te brengen, denk maar aan Greta Thunberg. Wat begon als een staking van één klimaatactiviste is uitgegroeid tot een wereldwijde sociale beweging. Die beweging “Fridays for Future” laat zien dat ook kleine daden een groot effect kunnen hebben.

De ecologische handafdruk heeft ook een groot potentieel, omdat deze zich richt op een grote groep mensen, die samen positieve dingen kunnen bereiken. Door je ecologische handafdruk te vergroten realiseer je niet alleen duurzame structuurveranderingen in je omgeving. Tegelijkertijd versterk je de sociale samenhang en het duurzaamheidsbewustzijn. Je zorgt zo ook voor een betere levenskwaliteit en de instandhouding van bestaande ecosystemen. En het goede nieuws is dat je nu meteen kunt beginnen!

Wat kun je doen om je ecologische handafdruk te vergroten?

Wil je naast de keuzes die je zelf maakt voor een duurzame levensstijl ook anderen aansporen tot meer duurzaamheid? Goed idee! Je kunt op allerlei plekken actie ondernemen om mensen vertrouwd te maken met milieubewust gedrag en tegelijkertijd je ecologische handafdruk vergroten.

Engagement op het werk, op school of kinderdagverblijf en op de stageplek

Zo kun je op je werk, school of stageplek voorstellen om bepaalde maatregelen te treffen die de CO2-uitstoot van je medestudenten of collega’s verminderen. Denk bijvoorbeeld aan het invoeren van:

• invoeren van bedrijfsfietsen
• meer stallingsmogelijkheden voor fietsen en fietsaanhangers
• een groter aanbod van regionale, biologische, vegetarische en veganistische maaltijden in de kantine
• het gebruik van gerecycled papier
• overschakelen op tweezijdig printen
• de aanschaf van een bruiswatermachine
• geen zakenreizen per vliegtuig

Hierdoor kunnen we de CO2-uitstoot van onze medemensen helpen verminderen.

Persoonlijke omgeving

Ook in je persoonlijke omgeving kun je veel bereiken. Praat met vrienden, familie en andere mensen over een duurzame levensstijl en wissel ideeën uit.

• Energiebesparing: als je met meer mensen samenwoont, kun je voorstellen om een waterbesparende douchekop en programmeerbare thermostaten aan te schaffen. Hiermee kunnen jullie samen de verwarmingskosten verlagen en duurzaam en energiebesparend verwarmen.
• Stroom: met zonnepanelen en energiezuinige apparaten (koelkast, waterkoker, enz.) kun je zonne-energie opwekken en stroom besparen.
• Voeding: maak vrienden en familie enthousiast voor vegetarische en veganistische maaltijden door lekker voor ze te koken en ze te laten zien hoe veelzijdig de plantaardige keuken is.
• Overige: maak anderen enthousiast voor de fiets of een deelauto en geef tips om de hoeveelheid afval te verminderen. Ken je de My Little Plastic Footprint-app al? Ontdek hoe je de hoeveelheid plastic kunt terugdringen en ook anderen kunt inspireren.

Openbare infrastructuur

Word politiek actief of zet je persoonlijk in voor milieuorganisaties, initiatieven, partijen, community’s, Ngo’s of bewegingen.

Financiële middelen

Met financiële maatregelen zoals overstappen naar een duurzame bank, groen beleggen of doneren aan duurzame doelen (bijvoorbeeld bebossingsprojecten of CO2-compensatie) kun je ook een bijdrage leveren en je handafdruk vergroten. Op deze pagina van de Rijksoverheid vind je meer informatie over duurzaam consumeren.

Overige

Plant bomen en zaai weidebloemen, promoot foodsharing of steun de verhuur van bakfietsen. Je kunt je handafdruk op allerlei manieren vergroten. Word actief, inspireer andere mensen en zorg samen voor impact.

Conclusie met betrekking tot de ecologische handafdruk

Er zijn dus veel manieren om de ecologische handafdruk te vergroten. Word actief, inspireer andere mensen en maak samen een groot verschil. Ben je ook benieuwd naar je ecologische voetafdruk? Deze kun je hier meten. Bereken je huidige CO2-balans en verklein je voetafdruk met eenvoudige tips.